Ostrowscy herbu Rawicz

1133

Ostrowscy herbu Rawicz dołączyli do znaczących rodzin magnackich w Polsce stosunkowo późno, bo dopiero w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.  Twórcą potęgi rodu był Tomasz Adam Roman Ostrowski ( 1735 – 1817 ). O jego przodkach zachowało się niewiele pewnych informacji. Początki rodu próbowano wywodzić od Krystyna z Ostrowa ( 1352 – 1430 ) wysokiego dostojnika państwowego z czasów Władysława Jagiełły. Jednak teoria ta jest wielce wątpliwa.

Wiadomo, że ojcem Tomasza Adama Ostrowskiego był Piotr Wojciech Paweł Ostrowski ( ok. 1670 – ok. 1773 ) a matką Konstancja Katarzyna z rodu Stoińska herbu Janina ( ok. 1670 – ? ). Piotr Ostrowski był właścicielem kilku wsi na Lubelszczyźnie. Doszedł do zajmującego niską pozycję w hierarchii  szlacheckiej stanowiska chorążego pomorskiego, a od 1744 r. – parnawskiego. 

Tomasz Ostrowski po nabyciu wykształcenia typowego dla synów ówczesnej średniozamożnej szlachty, rozpoczął karierę polityczną wiążąc się z dworem królewskim Stanisława Augusta Poniatowskiego, stając się jego bliskim doradcą. Poparcie króla umożliwiło mu uzyskanie wysokich stanowisk państwowych: kasztelana czerskiego, członka Rady Nieustającej, prezesa Komisji Ekonomicznej i podskarbiego nadwornego koronnego. W okresie tym prowadził ożywioną działalność na polu gospodarczym. Dzięki zapobiegliwości i bogatym ożenkom stał się właścicielem rozległych włości w woj. sandomierskim, pod Warszawą i na Ukrainie.  W 1786 r. wszedł w posiadanie dóbr ujezdzkich.

Aktywność polityczną Tomasza Ostrowskiego osłabiły rozbiory Polski. W 1798 r. król pruski Fryderyk Wilhelm, doceniając znaczenie rodu, nadał mu tytuł hrabiowski. Do aktywnej działalności powrócił w czasach Księstwa Warszawskiego zajmując stanowisko marszałka sejmu, a potem prezesa senatu. To ostatnie stanowisko piastował również w czasach Królestwa Polskiego. Spośród dzieci Tomasza Ostrowskiego chlubną kartę w historii Polski zapisali jego synowie: Antoni Jan ( 1782 – 1845 ) i Władysław Tomasz ( 1790 – 1869 ). Antoni, któremu ojciec zapisał dobra ujezdzkie, prowadził aktywną działalność polityczną w okresie księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego pełniąc funkcje senatora. Poparł wybuch powstania listopadowego. Głosował za detronizacją dynastii Romanowów. Było to przyczyną skazania go zaocznie na karę śmierci po upadku powstania i konfiskaty jego dóbr. Antoni uniknął śmierci emigrując do Francji, gdzie zmarł. Władysław należał do najaktywniejszych polityków okresu powstania listopadowego. W związku z tym spotkał go podobny los co starszego brata. W celu uniknięcia śmierci wyjechał do Austrii, gdzie został aresztowany. Wiele lat przymusowo mieszkał w Grazu. Zmarł w Krakowie. Obok Antoniego Ostrowskiego na emigracji we Francji znalazła się jego najbliższa rodzina, w tym synowie: Krystyn ( 1811 – 1882 ) i Stanisław ( 1812 – 1889 ).

Obaj walczyli w powstaniu listopadowym. Krystyn po osiedleniu się w Paryżu, zajmował się twórczością literacką. Pozostał na emigracji i zmarł w Szwajcarii. W przeciwieństwie do starszego brata, Stanisław po kilkunastu latach pobytu we Francji wrócił na ziemie polskie, najpierw do Galicji, a potem do Królestwa Polskiego. Odkupił włości skonfiskowane Antoniemu Ostrowskiemu przez władze rosyjskie ( z wyłączeniem terenów miejskich ). Wypełnił również dawne zobowiązanie ojca wobec mieszkańców Tomaszowa – przyczyniając się do wybudowania kościoła św. Antoniego. Zmarł w Warszawie. Syn Stanisława – Juliusz ( 1854 – 1917 ) był jednym z największych właścicieli ziemskich w Królestwie Polskim. Prowadził aktywną działalność społeczną. Pomagał w utworzeniu w Tomaszowie Mazowieckim: szpitala, Szkoły Handlowej i sierocińca. Zmarł w Szwajcarii. Tradycje rodu podtrzymał jego syn Jan ( 1894 – 1981 ). Lata I wojny światowej spędził służąc w armii rosyjskiej, a po jej zakończeniu wstąpił do wojska niepodległej Polski. Wiele wysiłku poświęcił, z dobrym rezultatem, na odbudowanie zrujnowanych wojną dóbr ujezdzkich. W okresie II wojny światowej działał w Armii Krajowej i zajmował się pomocą społeczną.

Zakończenie wojny i będące jej skutkiem przemiany ustrojowe spowodowały, że Ostrowscy utracili swoje dobra ziemskie. Jan pracował jako główny księgowy i dodatkowo zajmował się tłumaczeniem tekstów. Osiadł w Krakowie, gdzie zmarł. Losy jego synów potoczyły się różnymi torami. Juliusz pozostał w kraju, wiążąc swe losy z Krakowem. Drugi z braci – Tomasz wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Syn Juliusza – Jan ( ur. 1947 ) jest znanym historykiem sztuki i profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1989 roku sprawuje funkcję dyrektora Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.