Wprowadzenie 1 stycznia 2014 roku obowiązku stosowania w uprawie założeń integrowanej ochrony roślin (IO) nie miało na celu „uszczuplenie” asortymentu dostępnych preparatów, lecz rozszerzenie i urozmaicenie metod zwalczania agrofagów. Zgodnie z jej założeniami można, nie tylko ograniczyć zanieczyszczenie środowiska, ale także zmaksymalizować plony.
Ustawa o integrowanej ochronie roślin nałożyła na producentów obowiązek walki z agrofagami poprzez stosowanie różnorodnych metod, nie tylko chemicznych (traktuje o tym Dyrektywa 2009/128/WE, Rozporządzenie WE/1107/2009, Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin, Dz.U. poz. 455). Jak podaje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi powszechne użycie środków chemicznych stwarza wrażenie łatwej ochrony plonów i nie zawsze jest uzasadnione. W dodatku niesie za sobą niebezpieczeństwo zanieczyszczenia środowiska naturalnego, zmniejszenia bioróżnorodności gatunkowej, a także pojawienia się organizmów odpornych na poszczególne substancje aktywne zawarte w SOR. Dlatego nie tylko trzeba, ale przede wszystkim warto, stosować się do metodyki integrowanej ochrony roślin. Jakie są jej główne założenia?
Zasady integrowanej ochrony roślin – lepiej zapobiegać niż leczyć
Jednym z najważniejszych elementów integrowanej ochrony roślin jest zapobieganie występowaniu szkodliwych organizmów. Aby to osiągnąć, należy stosować płodozmian ze szczególnym uwzględnieniem nawozów zielonych i roślin fitosanitarnych. Istotne jest także rozsądne, zrównoważone nawożenie (nie tylko niedobór, ale także nadmiar składników pokarmowych jest niekorzystny dla roślin polowych), odpowiedni dobór odmian (odpornych na dane patogeny czy niekorzystne czynniki), wybór dobrego jakościowo materiału siewnego i wyznaczenie terminów siewu/sadzenia w taki sposób, aby ograniczyć występowanie „problemów”. Integrowana metoda ochrony roślin w dużym stopniu polega także na regularnym wykonywaniu zabiegów agrotechnicznych (w szczególności można w ten sposób zwalczyć szkodniki glebowe), dobrej higienie pracy (czyszczenie maszyn i urządzeń zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób i szkodników) oraz ochronie zapylaczy.
Najpierw rozwiązania ekologiczne, potem metody chemiczne
Integrowana ochrona roślin zakłada dawanie pierwszeństwa wszelkim niechemicznym metodom ochrony. Dlatego duże znaczenie mają więc metody biologiczne i fizyczne. Przy konieczności stosowania preparatów w pierwszej kolejności powinno się stosować środki ekologiczne, nie powodujące szkody dla środowiska naturalnego. Integrowana ochrona roślin nie wymaga jednak zaprzestania korzystania z chemicznych SOR ani nie zakazuje użycia jakiegokolwiek preparatu, który został dopuszczony do obrotu w Polsce. Wskazuje jednak na racjonalne podejście do tematu. Środki chemiczne powinny być stosowane w ostateczności (gdy inne metody nie wystarczą) i gdy liczba szkodliwych organizmów stwarza realne zagrożenie obniżenia plonów, a tym samym wystąpienia strat ekonomicznych. Wcześniej powinno się przeprowadzić lustrację pól. Organizmy szkodliwe powinny być monitorowane wszelkimi sposobami (zawierają się w tym systemy ostrzegania, prognozowania i wczesnego diagnozowania). Dla „najważniejszych” szkodników ustalono progi szkodliwości i właśnie na tym trzeba opierać się, dobierając metodę zwalczania czy środek.
Integrowana ochrona roślin a stosowanie pestycydów
Środki ochrony roślin powinny być ukierunkowane na zwalczanie konkretnego „problemu” (dlatego tak ważna jest wiedza i umiejętność identyfikacji). Należy stosować je naprzemiennie, aby ograniczyć ryzyko wytworzenia przez organizmy szkodliwe mechanizmów odpornościowych. Jednocześnie mają powodować jak najmniejsze skutki uboczne dla dzikiej fauny oraz ludzi. Dlatego preferowane są środki o krótkim okresie karencji, działaniu selektywnym i niskim ryzyku pozostałości w roślinach. Ich stosowanie powinno być w pełni uzasadnione. Integrowana ochrona roślin niesie za sobą konieczność prowadzenia ewidencji zabiegów ochronnych. Dokument powinien zawierać informacje o tym, co, gdzie i kiedy zostało użyte na agrofagi a także wyjaśniać dlaczego dany preparat został użyty.
Integrowana ochrona roślin nie powinna być traktowana jako zło konieczne. Dzięki konsolidacji różnorodnych metod ochrony, można nie tylko uzyskać wysokie plony, ograniczyć problemy uprawie, ale także w pewnym stopniu zmniejszyć zanieczyszczenie środowiska. Do tego, potrzeba jednak wiedzy, dotyczącej środków ochrony roślin i ich optymalnego wykorzystania, technologii produkcji oraz identyfikacji i cyklu biologicznego agrofagów.
