Aleksandra Piłsudska i Józef Piłsudski w Tomaszowie Maz. i Spale
W związku z przypadającą w tym roku 150. rocznicą urodzin Józefa Klemensa Piłsudskiego (1867 – 1935), warto przypomnieć nadpilickie akcenty związane z Naczelnikiem Państwa i jego żoną Aleksandrą.
W swoich „Pamiętnikach” Aleksandra Piłsudska wspomina o kilkukrotnym pobycie z mężem w Spale w latach 1921-1922, gdy pełnił on funkcję Naczelnika Państwa. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Spałę zamierzano bowiem przeznaczyć na rezydencję dla Józefa Piłsudskiego. Naczelnik czas pobytu nad Pilicą wykorzystywał głównie na odpoczynek wśród najbliższych. Podobnie zresztą spędzał wolne chwile kolejny dostojny lokator spalskiej rezydencji – Prezydent Stanisław Wojciechowski. Natomiast rozgłos Spała zawdzięcza ostatniemu prezydentowi II RP- prof. Ignacemu Mościckiemu, który przebywając tam regularnie („drugi Belweder”), zainicjował m.in. ogólnopolskie dożynki czy obchody ku czci św. Huberta, patrona myśliwych i leśników.
W Tomaszowie Maz. już w 1921 roku, za zgodą Naczelnika Państwa, Szkoła Powszechna Nr 1 (obecnie Szkoła Podstawowa Nr 3) przyjęła imię Józefa Piłsudskiego. Bardzo ważnym wydarzeniem w historii szkoły było nadanie jej sztandaru, którego Matką Chrzestną zgodziła się zostać Aleksandra Piłsudska. Przybyła ona do Tomaszowa Maz. 4 czerwca 1939 roku. W okazałej uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz, wojska oraz delegacje tomaszowskich szkół i organizacji – uczestników okolicznościowej defilady.
W archiwum obecnej Szkoły Podstawowej Nr 3 im. Józefa Piłsudskiego, zachowało się kilkanaście fotografii dokumentujących wizytę Aleksandry Piłsudskiej w Tomaszowie Maz. Oryginalny sztandar zachował się niestety tylko w formie szczątkowej. Jednak dzięki zdjęciom z pamiętnej uroczystości nowy sztandar w dużej mierze nawiązuje do oryginału.
Warto przypomnieć również o wielu tomaszowianach, którzy walczyli i oddawali życie za wskrzeszoną Rzeczpospolitą. Nazwiska ponad stu tych bohaterów wyryte zostały na tomaszowskim Pomniku Poległych Legionistów. Nawiązuje on do pomnika poświęconego poległym legionistom, który został odsłonięty w 1928 roku u zbiegu ulic Józefa Piłsudskiego i Legionów. Postawienie pomnika było wynikiem starań Związku Legionistów, a autorem projektu był legionista prof. Tadeusz Seweryn, założyciel Muzeum w Tomaszowie Maz.
Pomnik w czasie okupacji został z rozkazu niemieckich władz rozebrany i zniszczony. Nowy pomnik „Poległym Legionistom Piłsudskiego – Towarzysze Broni”, nawiązujący do oryginału, odsłonięto uroczyście na rondzie przy SP Nr 3 w Święto Niepodległości 11 listopada 2001 roku. Na cokole pomnika umieszczono szereg tablic upamiętniających nazwiska legionistów oraz żołnierzy walk o suwerenną Polskę w latach 1918-21, którzy wyruszyli na wojnę z Tomaszowa Mazowieckiego. Wielu z nich oddało życie za Niepodległą.
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!
„Musimy mieć nie tylko siłę ramienia, ale moc głowy i serca” – Józef Piłsudski
Źródło: Skansen Rzeki Pilicy
