Autor: Muzeum im. Antoniego hr. Ostrowskiego
W latach dwudziestych XIX wieku Tomaszów zaczął rozwijać się jako osada przemysłowa. Tworzony przez Antoniego hr. Ostrowskiego klimat tolerancji religijnej i etnicznej zaowocował poczuciem związku historycznego losu mieszkańców wywodzących się z różnych kultur. Obok Polaków, obecnych tu od powstania Kuźnic Tomaszowskich, osiedlali się tkacze z ówczesnych krajów niemieckich – w większości wyznania ewangelicko-augsburskiego – a także Żydzi (w Tomaszowie, będącym wtedy miastem prywatnym, nie wydzielono dla nich odrębnej dzielnicy). Przedstawiciele tych narodowości rozwijali życie gospodarcze miasta. W Tomaszowie szybko powstały świątynie i cmentarze trzech wyznań, pod koniec XIX wieku dołączyło czwarte wyznanie – prawosławie, co wiązało się z obecnością rosyjskiego wojska oraz pobliskiej carskiej rezydencji w Spale. Wielokulturowe tradycje Tomaszowa są wciąż widoczne pomimo ciosu, jaki zadała im II wojna światowa i tragiczne doświadczenia niemieckiej okupacji.
