Wybór więźby dachowej zależny jest od kilku detalów. Najważniejszym jest wielkość i kształt domu oraz przeznaczenie poddasza, czy będzie ono użytkowe, czy też nie. Do czynników zależnych można zaliczyć względy ekonomiczne inwestora, jak również typowe estetyczno- architektoniczne.
Najczęściej buduje się jednak klasyczne konstrukcje z krokwi, belek, murłat, płatwi, jętek, słupów, mieczy, przepustnic.
Główne elementy więźby
Podstawowym elementem są krokwie, ponieważ opiera się na nich całe pokrycie dachu. Krokwie to belki pochyłe o prostokątnym przekroju poprzecznym, o grubości minimum 5 cm. Przekrój wynosi zazwyczaj 7×14 lub 8×16 cm. Rozstaw krokwi mieści się w granicach 0,8- 1,2 m.
Oparcie dla krokwi stanowią płatwie, czyli murłata, kalenica i płatwie pośrednie oraz jętki.
Płatwie są to belki poziome, które stanowią podporę dla krokwi. Płatwie powinny mieć z zasady duży przekrój poprzeczny, zazwyczaj 16×20 cm.
Rozróżnia się płatew kalenicową, pośrednią i stopową. W pierwszym oraz drugim przypadku płatwie opiera się na słupach, a następnie zazwyczaj dodatkowo usztywnia za pomocą mieczy, czyli obustronnych zastrzałów słupa.
Kalenica to górna krawędź dachu, wzdłuż której łączą się połacie dachowe. W tym miejscu krokwie opierają się na płatwi kalenicowej.
Murłata to płatew stopowa o przekroju kwadratowym, najczęściej o wymiarach 10x 10 cm lub 14×14 cm. Murłata to dolna podpora krokwi. Oparta jest na murze, dlatego też przenosi obciążenia z krokwi na ścianę budynku. Murłata powinna być przymocowana do muru bardzo dokładnie. Do mocowania służą kotwy stalowe wbijane w mur w odległości nie mniejszej aniżeli 2,0 m.
Słupy to pionowe elementy więźby dachowej, których zadaniem jest przekazywanie obciążenia z płetwi wprost na strop. Słupy mają zazwyczaj przekrój kwadratowy o wymiarach 12×12 lub 16×16 cm.
Kleszcze to poziome belki, które łączą przeciwległe pary krokwi. Zapewniają usztywnienie poziome.
Miecze, czyli obustronne zastrzały słupa to belki skośne, które łączą słupy z kleszczami lub też słupy z płatwiami pośrednimi. Zadaniem ich jest usztywnienie więźby dachowej w kierunku podłużnym.
Jętki, czyli belki poziome, które łączą dwie przeciwległe krokwie. Dzięki temu uzyskuje się sztywność więźby oraz nośność samej krokwi.
Wiatrownica to deski o przekroju poprzecznym od 3,8×10 do 5×12 cm, które są przybijane ukośnie do krokwi. Mają zastosowanie na dachach stromych z lekkim pokryciem a celem ich zastosowania jest zabezpieczenie dachu przed zerwaniem, np. przy dużym wietrze.
Rodzaje więźby dachowej
Można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje więźby dachowej stosowane w domach jednorodzinnych.
Więźba krokwiowo-belkowa to najprostsza z konstrukcji stosowana zazwyczaj gdy rozpiętość dachu w świetle ścian nie jest większa niż 7,0 m, choć zalecana jest maksymalna rozpiętość 6,0 m. Natomiast pochylenie jest większe niż 45º.
Ten rodzaj więźby stosuje się zazwyczaj przy projektach domów o lekkiej konstrukcji. Najczęściej przy budowie domów letniskowych.
Więźba jętkowa jest stosowana przy większych pokryciach. Zalecana rozpiętość to od 6,0 do 9,0 m. Najczęściej znajduje zastosowanie w domach z poddaszem użytkowym, ponieważ ma wpływ na kształt pomieszczeń przeznaczonych do zamieszkania.
Więźba jętkowa składa się z krokwi o długości powyżej 4,5 m, które są połączone w kalenicy i oparte na murłatach. Składa się również z jętek, które łączą naprzeciwlegle zamocowane krokwie. Dzięki temu przejmują siły rozporowe, dzięki czemu uzyskuje się sztywność konstrukcji.
Jętka powinna spinać krokiew na odpowiedniej wysokości. Licząc od murłaty, dolna część nie powinna przekroczyć 4,5 m, zaś górna 2,5 m, licząc od kalenicy. Konstrukcję jętkową wzmacnia się w kierunku podłużnym przy pomocy wiatrownic lub łat.
Więźba płatwiowo-kleszczowa
Jest to najbardziej popularny rodzaj więźby. Głównie dlatego, że można ją wznosić w różnych typach dachów. Zalecana rozpiętość dachu to 9,0- 12,0 m. Najczęściej więźba tego typu składa się z dwóch rodzajów wiązarów, głównych oraz pośrednich.
Wiązary główne rozstawione są co 3,0- 5,0 m i składają się z dwóch krokwi, które oparte są na płatwiach, dwóch słupów i pary kleszczy, których zadaniem jest obejmowanie pozostałych elementów z dwóch stron.
W dachu z więźbą płatwiowo-kleszczową znaczną część obciążenia przejmuje strop poddasza. Jest to bardzo bezpieczne rozwiązanie dla konstrukcji dachu.
