Autor: Starostwo Powiatowe
Wspomnieniowa wystawa z okazji 102. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę przygotowana została przez Renatę Kasiewicz – nauczyciela ZSP nr 2. Wystawa powstała przy współpracy z Muzeum im. hr. Antoniego Ostrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim i Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim – Oddział Tomaszów Mazowiecki, w których znajdują się oryginały prezentowanych dokumentów i pamiątek oraz zdjęć prezentujących pomniki – szczególne miejsca pamięci w naszym mieście.
Wystawa ta ma upamiętnić dwa szczególne miejsca dla tomaszowian, gdzie odbywają się od lat wszystkie uroczystości patriotyczne, czyli pomnik Tadeusza Kościuszki na Placu Kościuszki i pomnik Legionistów Piłsudskiego w Alejach Marszałka Józefa Piłsudskiego. Ma też przybliżyć okoliczności odzyskania niepodległości przez Polskę.
Pomnik Tadeusza Kościuszki ma 102 lata.
Wykonanie pomnika powierzono znanemu łódzkiemu rzeźbiarzowi Józefowi Urbanowskiemu. Łącznie wykonał on osiem projektów. Pierwsze cztery były zbyt kosztowne, dopiero spośród następnych wybrano 18 listopada 1917 r. wersję ostateczną.
Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się w niedzielę 3 listopada 1918 r. na dziewięć dni przed rozbrojeniem garnizonu niemieckiego w Tomaszowie Mazowieckim. Była to wielka patriotyczna manifestacja. Pomnik stał się jednym z symboli miasta; tu odbywały się uroczystości patriotyczne w niepodległej II Rzeczypospolitej. Na początku II wojny światowej niemiecki okupant postanowił usunąć pomnik – symbol patriotyzmu. Rozebrano go w październiku 1939 r. Posąg Naczelnika z narażeniem życia uratowała załoga miejskiej betoniarni, ukrywając go przez całą wojnę. Odbudowany pomnik odsłonięto ponownie 12 października 1947 r., do dnia dzisiejszego pomnik Tadeusza Kościuszki jest dla tomaszowian i całego miasta symbolem.
Pomnik Legionistów Piłsudskiego nawiązuje do pomnika poświęconego poległym legionistom. Został odsłonięty w 1928 r. u zbiegu ulic Józefa Piłsudskiego i Legionów. Postawienie pomnika było wynikiem starań Związku Legionistów, a autorem projektu był legionista prof. Tadeusz Seweryn, założyciel muzeum w Tomaszowie Mazowieckim.
Pomnik w czasie okupacji został z rozkazu niemieckich władz okupacyjnych rozebrany i zniszczony. Nowy pomnik „Poległym Legionistom Piłsudskiego – Towarzysze Broni”, nawiązujący do oryginału, odsłonięto uroczyście w Święto Niepodległości 11 listopada 2001 r. Na cokole pomnika umieszczono szereg tablic upamiętniających nazwiska legionistów oraz żołnierzy walk o suwerenną Polskę w latach 1918-1921, którzy wyruszyli na wojnę z Tomaszowa Mazowieckiego. Wielu z nich oddało życie za Niepodległą Ojczyznę.
