Autor: MBP Oddział dla Dzieci i Młodzieży
21 lutego obchodzimy Dzień Języka Ojczystego. Jest to święto ustanowione w czasie 30. Sesji Konferencji Generalnej UESCO 17 listopada 1999 r. Święto upamiętnia wydarzenia, które miały miejsce w mieście Dhaka – stolica Bangladeszu, gdzie w 1952 roku pięciu studentów uniwersytetu zginęło podczas pokojowej demonstracji, w trakcie której domagali się nadania językowi bengalskiemu statusu jednego z dwóch języków urzędowych w Bengalu Wschodnim, należącym wówczas do Pakistanu. Oficjalnie rząd Pakistanu ogłosił bengalski językiem urzędowym w 1956 roku, po wielu latach sporów, a 21 lutego to obecnie święto narodowe w Bangladeszu. Głównym przesłaniem Dnia Języka Ojczystego jest promocja wielojęzyczności oraz zwrócenie uwagi na problem, jakim jest wymieranie niektórych języków i kultur.
Z tej okazji w książnicy dla Dzieci i Młodzieży rozmawialiśmy na temat najstarszych tekstów w języku polskim oraz narodowych dzieł literackich z okresu Średniowiecza, z uczniami z Bursy z Zespołu Szkół i Placówek Oświatowych Województwa Łódzkiego w Tomaszowie Mazowieckim.
Pierwszym omawianym tekstem była „Kronika Galla Anonima” inaczej zwana „Kroniką Polską”, która powstała na zamówienie księcia Bolesława Krzywoustego w celu uświetnienia jego panowania, zwłaszcza rycerskich czynów oraz chwały jego rodu piastowskiego. Wspominaliśmy o autorze dzieła, czasie i miejscu jego powstania, budowie oraz walorach literackich, wśród których wymieniliśmy: panegiryzm, hiperbolizację, metaforykę, frazeologię czy sztukę dyktowania. Młodzież dowiedziała się, że wymieniony tekst jest jednym z najwcześniejszych przykładów prozy rymowanej. Czytaliśmy fr. utworu i rozmawialiśmy na temat wzorca osobowego władcy, jaki przedstawiony jest w kronice.
Kolejnym tekstem, o którym mówiliśmy podczas spotkania w bibliotece była „Bulla gnieźnieńska” z 1136 r., która znosiła zwierzchnictwo arcybiskupstwa magdeburskiego nad arcybiskupstwem gnieźnieńskim, tym samym dając polskiemu Kościołowi niezależność. Rozmawialiśmy o genezie powstania utworu, autorstwie oraz jego znaczeniu. Choć bulla została napisana w urzędowym języku średniowiecznej Europy – łacinie, wpleciono jednak w jej tekst 410 polskich wyrazów. Były to nazwy geograficzne: grodów, prowincji, wsi oraz rzek, a także nazwy własne: nazwiska rycerzy czy poddanych.
„Księga henrykowska” była następnym tekstem powstałym w języku łacińskim, ale zawierającym wiele polskich nazw zarówno geograficznych jak i osobowych. Bezpośrednią przyczyną powstania księgi była chęć spisania dóbr należących do zakonu cystersów
w Henrykowie na Dolnym Śląsku. W tekście wymienione jest słynne zdanie, które zadecydowało o tym, że dzieło to stanowi szczególnie ważne świadectwo kształtowania się języka polskiego: ,,Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”, co dzisiaj tłumaczymy „Daj, niech ja pomielę (na żarnach), a ty odpoczywaj”.
Na zakończenie słuchacze zapoznali się z tekstem „Bogurodzicy” – najstarszą polską pieśnią religijną. Powstała prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku.
Podobnie jak przy wymienionych wyżej utworach wspomnieliśmy o problematyce powstania tekstu. Zwróciliśmy uwagę na fakt, iż od początku „Bogurodzica” była przeznaczona do śpiewu, a nie recytacji i była skomponowana jako pieśń rycerska. Jan Długosz – kronikarz wspomina, że była śpiewana podczas bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. czy choćby koronacji Władysława III, bitwy pod Warną. Była wówczas uznawana za pierwszy hymn narodowy tzw. carmen patrium (pieśń ojczystą). „Bogurodzica” jest pierwszym znanym nam utworem artystycznym spisanym w języku polskim, który można nazwać dziełem literackim.
